Tăng cường quản lý tôm giống

Hàng năm, tôm nước lợ đóng góp từ 40 – 45% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản (tương đương 3,5 – 4 tỷ USD); trong đó tôm giống đóng vai trò quan trọng trong chuỗi sản xuất, quyết định phần lớn sự thành công và hiệu quả sản xuất. Chính vì vậy, việc tăng cường vai trò quản lý tôm giống, kịp thời chia sẻ thông tin về nguồn gốc, chất lượng, giúp người nuôi có được con giống chất lượng cao phục vụ sản xuất là hết sức cần thiết.

Nhiều kết quả tích cực

Theo Tổng cục Thủy sản, năm 2022, diện tích thả nuôi tôm nước lợ của cả nước ở vào khoảng 747 nghìn ha và nhu cầu tôm giống khoảng 150 tỷ con. Trong đó nhu cầu về giống TTCT khoảng 110 tỷ con. Số lượng tôm bố mẹ cần để sản xuất tôm giống là 250 nghìn con, trong đó khoảng 200 nghìn TTCT và 50 nghìn tôm sú; nguồn tôm bố mẹ cung cấp cho sản xuất tôm giống từ nguồn nhập khẩu, khai thác tự nhiên và chọn tạo trong nước. Cả nước nhập khẩu 171.496 TTCT bố mẹ, 328 con tôm sú bố mẹ. TTCT bố mẹ được nhập khẩu chủ yếu từ Mỹ và Thái Lan.

Năm 2022, các cơ sở trong nước sản xuất được 50 nghìn con tôm bố mẹ; trong đó Công ty Việt Úc chọn tạo, sản xuất được khoảng 20 nghìn con TTCT và chỉ cung cấp cho nhu cầu sản xuất tôm giống của doanh nghiệp. Công ty TNHH Moana Ninh Thuận sản xuất được 30 nghìn con tôm sú bố mẹ (tăng 50% so 2021, đáp ứng được 60% nhu cầu tôm sú bố mẹ trong nước), số lượng tôm cung cấp ra thị trường 20 nghìn con, bao gồm cả thị trường trong nước và thị trường xuất khẩu. Năm 2021, doanh nghiệp này bắt đầu sản xuất nauplius cung cấp cho các cơ sở ương dưỡng tôm giống và đến năm 2022, sản lượng nauplius của Công ty cung cấp ra thị trường trên 1,2 tỷ con.

Nguồn: TCTS; Đồ họa: TSVN

Đến cuối năm 2022, cả nước có trên 2 nghìn cơ sở sản xuất tôm giống với sản lượng đạt 160,2 tỷ con. Khu vực sản xuất tôm giống trọng điểm của nước ta là các tỉnh Nam Trung bộ như Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận với khoảng 687 cơ sở sản xuất, ương dưỡng, sản lượng đạt 72,3 tỷ con. Riêng tỉnh Ninh Thuận sản lượng tôm giống đạt 39 tỷ con, chiếm 24,4% sản lượng của cả nước. Năm 2022, giá tôm giống vẫn giữ ở mức từ 70 – 140 đồng/con.

Ông Lê Huyền, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận cho biết, hiện nay tôm giống là một trong những sản phẩm nông nghiệp chủ lực có lợi thế của tỉnh. Trong những năm qua, Ninh Thuận không ngừng đầu tư phát triển vào lĩnh vực này và địa phương đã trở thành nơi sản xuất tôm giống chất lượng nhất của Việt Nam. Năng lực sản xuất của các cơ sở tôm giống ở địa phương hiện đáp ứng 35% nhu cầu tôm giống của cả nước. Mục tiêu sản lượng tôm giống đến năm 2025 đạt 50 tỷ con và đến 2030 đạt 60 tỷ con. Đầu tư xây dựng đồng bộ, hoàn thiện cơ bản hệ thống kết cấu hạ tầng thiết yếu vùng sản xuất giống thủy sản công nghệ cao An Hải, Sơn Hải. Đồng thời, phấn đấu đến năm 2030 có 20% số cơ sở có quy mô công suất tối thiểu 0,5 tỷ con giống/năm, 100% cơ sở đủ điều kiện sản xuất, ương dưỡng giống thủy sản theo quy định và được giám sát an toàn dịch bệnh.

Nỗi lo chất lượng tôm giống

Thông tin tại Hội nghị quản lý giống tôm nước lợ và ký kết quy chế phối hợp năm 2023 do Bộ NN&PTNT phối hợp với UBND tỉnh Ninh Thuận tổ chức ngày 24/3, các đại biểu nhận định, việc sản xuất giống tôm nước lợ trong nước còn bộc lộ một số tồn tại như: chưa chủ động sản xuất được tôm bố mẹ mà chủ yếu là nhập khẩu; còn phụ thuộc vào khai thác giống từ tự nhiên, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Cùng với đó, công tác kiểm tra, cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện sản xuất giống còn hạn chế; tình hình vận chuyển tôm giống không bảo đảm chất lượng, không qua kiểm dịch vẫn còn diễn ra, nhất là vào đầu vụ thả nuôi, khi nhu cầu tôm giống tăng cao; nhiều cơ sở không bảo đảm điều kiện sản xuất, kinh doanh vẫn hoạt động cung cấp tôm giống ra thị trường; xuất hiện tình trạng gian lận, làm giả thương hiệu…

Ông Nguyễn Hoàng Anh, Chủ tịch HĐQT – Tổng Giám đốc Công ty TNHH Đầu tư Thủy sản Nam Miền Trung cho rằng, tôm giống là vấn đề lo lắng nhất của người nuôi. Bởi trong thời gian qua, tôm giống kém chất lượng vẫn chưa được kiểm soát, kiểm dịch tốt khi xuất và vận chuyển; việc quản lý sản xuất tôm giống còn lỏng lẻo, không có tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá chất lượng; quy hoạch vùng nuôi còn tràn lan. Cùng với việc không đủ lượng tôm giống chất lượng để nuôi đã dẫn đến việc người nuôi tranh mua, người bán tranh bán và hệ lụy là khi thả nuôi thì tôm bị mắc nhiều bệnh, không thể cứu vãn, dẫn đến người nuôi thua lỗ nặng, môi trường nước ô nhiễm làm lây lan sang vùng nuôi khác.

Về sự phối hợp giữa các tỉnh trong quản lý tôm giống, nhiều địa phương như: Bình Định, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, TP Hồ Chí Minh, Long An, Bến Tre, Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang đã chủ động trao đổi thông tin và hình thành liên kết giữa vùng sản xuất và vùng tiêu thụ tôm giống, góp phần ổn định sản xuất. Tuy nhiên, vẫn còn một số địa phương không chia sẻ thông tin theo quy chế đã ký kết, nên việc xử lý các tổ chức cá nhân chưa tuân thủ các quy định về sản xuất, kinh doanh giống tôm nước lợ chưa đạt như mong muốn.

Bên cạnh đó, một số địa phương như: Trà Vinh, Kiên Giang, Cà Mau, Sóc Trăng còn chậm trong triển khai kiểm tra cấp chứng nhận cơ sở đủ điều kiện sản xuất, ương dưỡng giống thủy sản theo quy định của Luật Thủy sản. Nguyên nhân do nhiều cơ sở sản xuất giống quy mô nhỏ, không đăng ký giấy phép hoạt động kinh doanh; cơ sở vật chất tại nhiều đơn vị sản xuất chưa đáp ứng được yêu cầu, như: hệ thống xử lý nước cấp, nước thải; khu chứa trang thiết bị, nguyên vật liệu chưa tách biệt; chưa xây dựng và áp dụng hệ thống rà soát chất lượng, kiểm soát an toàn sinh học…

Tăng cường vai trò quản lý

Năm nay ngành tôm Việt Nam đặt mục tiêu đạt diện tích thả nuôi là 750.000 ha; sản lượng là 1,08 triệu tấn. Nhu cầu tôm bố mẹ cần khoảng 260.000 – 270.000 con; tôm giống cần khoảng 140 – 150 tỷ con. Do đó, việc quản lý tôm giống đảm bảo chất lượng, an toàn với bệnh dịch có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, quyết định hiệu quả sản xuất của ngành tôm.

Để đạt được mục tiêu này, ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT đề nghị, các ngành và các địa phương cần tăng cường vai trò quản lý chất lượng nguồn giống tôm, kịp thời chia sẻ thông tin về nguồn gốc, chất lượng tôm giống để giúp người nuôi có được con giống chất lượng cao phục vụ sản xuất. Đề nghị Chi cục Thủy sản, Trung tâm Khuyến nông các tỉnh, các doanh nghiệp giới thiệu tiến bộ kỹ thuật, công nghệ tiên tiến trong nuôi tôm nước lợ; dựa trên thông tin và kết quả của hội thảo đề xuất đặt hàng các nội dung liên kết hợp tác với hệ thống khuyến nông, HTX, người nông dân để hợp tác cung ứng dịch vụ đầu vào và đầu ra; HTX, người sản xuất căn cứ vào thông tin tại hội thảo để tổ chức sản xuất một cách có hiệu quả, tăng cường kết nối với các hộ nuôi, trang trại nuôi trong vùng để cùng trao đổi thông tin và nâng cao ý thức trách nhiệm bảo vệ môi trường nuôi; các cơ quan báo chí, truyền thông tiếp tục tuyên truyền về nội dung, kết quả của hội thảo để khuyến cáo, nhân rộng trong sản xuất.

Cơ Nguyên